در جستجوی همدلی از نگاه دکتر بقایی: نگاهی از درون

در جستجوی همدلی از نگاه دکتر بقایی: نگاهی از درون

(گروه خبری اخبار مدیریت)

در یکی از گفتگوهای غیررسمی اما عمیق با دکتر حجت بقایی مشاور تحقیق و توسعه ، سخن از همدلی به میان آمد؛ واژه‌ای که این روزها زیاد شنیده می‌شود، اما کمتر دیده یا لمس می‌شود. او آرام سخن می‌گوید، اما نگاهش آکنده از تردید است: «احساس می‌کنم همدلی شعاری‌ست؛ ابزاری برای تحریک عمومی، نه کنشی درونی و واقعی. در میدان کار، به‌ویژه در حوزه‌های تخصصی، کمتر می‌توان همدلی را یافت که به کنش بدل شده باشد.»
او با اشاره به تجربه‌هایش در پروژه‌های بین‌رشته‌ای ادامه می‌دهد: «ما مدام از همدلی سخن می‌گوییم، ولی در عمل، رقابت، تعجیل، و سلطه‌جویی علمی بر بستر کار تیمی سایه می‌اندازد. در بسیاری از جلسات تیم تحقیق، افراد نه برای درک دیگری، بلکه برای اثبات خود حضور دارند. این‌گونه، همدلی بیشتر به تزیین گزارش‌ها و پاورپوینت‌ها بدل می‌شود.»
در سکوتی کوتاه، جمله‌ای به ذهنش می‌آید که با صدای نیمه‌بلند ادا می‌کند: «من خودم گاهی به دنبال همدلان در اطرافم می‌گردم. ببینم چه کرده‌اند، کجا مانده‌اند، چگونه ایستاده‌اند...» مکثی می‌کند، سپس اضافه می‌کند: «انگشت‌شمارند همدلان. نه این‌که مردم بی‌احساس باشند، نه. بلکه همدلی انرژی می‌خواهد، تمرکز، و نوعی فروتنی در برابر دیگری. این‌ها در فضای پرشتاب امروز، کالایی کمیاب شده‌اند.»
او از پروژه‌ای یاد می‌کند که در آن، یکی از پژوهشگران جوان، زمانی که تیم دچار اختلاف نظر عمیق شد، تلاش کرد با شنیدن فعال، بدون داوری، فضای گفتگو را باز نگه دارد. «او نقش همدل را بازی نکرد؛ همدل بود. بدون آن‌که واژه‌اش را بر زبان آورد. اما این اتفاق، استثنا بود. باقی ما، مشغول اثبات درستی خودمان بودیم.»
وقتی از دکتر بقایی می‌پرسم چرا چنین رفتاری نایاب است، لحظه‌ای فکر می‌کند. پاسخ می‌دهد: «شاید چون ما در نظام‌هایی رشد می‌کنیم که همدلی را به‌عنوان ابزار کنترل عاطفی می‌شناسند، نه کنشی اصیل. همدلی در چنین بستری می‌شود شعار یا تاکتیک. کمتر کسی آن را به‌مثابه شیوه‌ای از بودن می‌شناسد، یا بهتر بگویم: تمرین می‌کند.»
و شاید پاسخ همین‌جاست. همدلی تمرینی‌ست، نه فقط احساس. و چون تمرین نمی‌شود، در جهان علم و فناوری، که عرصه رقابت و نتیجه‌گرایی‌ست، محو می‌شود. اما او باور دارد هنوز هم می‌توان ردپای همدلان را یافت، هرچند نه در صفوف مقدم. گاهی در حاشیه، گاهی در پشت صحنه، کسانی هستند که می‌شنوند، می‌بینند، و بی‌آن‌که فریاد بزنند، همراهی می‌کنند.
و شاید همین سکوت‌های همراه، شکل واقعی همدلی باشد، همان‌که نه بر بنرها، بلکه در نبض رابطه‌ها جاری‌ست.
+گفتگوی غیررسمی با یک خبرنگار 
×روزنوشتهای مشاور تحقیق و توسعه