وقتی خاک نفس‌کشیدن را سخت می‌کند؛ بررسی راهکارهای مقابله با کانون‌های گرد و غبار ایران

وقتی خاک نفس‌کشیدن را سخت می‌کند؛ بررسی راهکارهای مقابله با کانون‌های گرد و غبار ایران

 

(دکتر حجت بقایی؛ مشاور تحقیق و توسعه)

 

واحد خبر کارگروه صلح و سازش// ایران با قرارگیری در کمربند خشک و نیمه‌خشک جهان و برخورداری از شرایط اقلیمی ویژه، با چالش‌های متعددی در زمینه حفظ منابع طبیعی و مدیریت خاک مواجه است. براساس اعلام رییس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری، بیش از ۱۵ میلیون هکتار از عرصه‌های کشور شامل مناطق بیابانی، فوق بحرانی و کانون‌های فعال برداشت گرد و غبار است. این وضعیت، تهدیدی جدی برای محیط زیست، سلامت عمومی و توسعه پایدار کشور محسوب می‌شود.

[عوامل مؤثر در تشدید کانون‌های گرد و غبار]

۱- کاهش بارش‌ها و خشکسالی‌های مکرر: کاهش میزان بارش در سال‌های اخیر سبب کاهش پوشش گیاهی و افزایش سطح خاک‌های آسیب‌پذیر شده است. این مساله زمینه‌ساز فعالیت گسترده کانون‌های گرد و غبار شده است.

۲-تخریب پوشش گیاهی: سوءمدیریت منابع طبیعی، چرای بی‌رویه دام، و تغییر کاربری زمین‌ها باعث تخریب پوشش گیاهی شده که به نوبه خود پایداری خاک را کاهش داده است.

۳-تاثیر تحریم‌ها بر محیط زیست: محدودیت‌های اقتصادی و کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه‌های حفاظت محیط زیست، منابع آب و فناوری‌های نوین مقابله با گرد و غبار، این بحران را تشدید کرده است.

(رویکردهای پیشنهادی برای مقابله و مدیریت کانون‌های گرد و غبار)

از دیدگاه اساتید من ، مقابله با پدیده گرد و غبار نیازمند رویکردهای نوآورانه، علمی و جامع است که شامل موارد زیر می‌شود:

الف/استفاده از فناوری‌های نوین پایش و مدل‌سازی: توسعه سامانه‌های هوشمند پایش وضعیت خاک، پوشش گیاهی و تغییرات اقلیمی به منظور پیش‌بینی و مدیریت بحران گرد و غبار.

ب/بازسازی و تقویت پوشش گیاهی بومی: اجرای طرح‌های کاشت درختان و گیاهان مقاوم به خشکی در مناطق بحرانی به همراه توسعه فناوری‌های نوین آبیاری و احیای منابع آب زیرزمینی.

پ/ارتقای مدیریت منابع طبیعی: بازنگری در سیاست‌های چرای دام، جلوگیری از تغییر کاربری غیرمجاز اراضی و تقویت مشارکت جوامع محلی در حفاظت از عرصه‌های طبیعی.

ج/همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی: گرد و غبار غالباً فرامرزی است، بنابراین همکاری‌های منطقه‌ای برای مدیریت منابع آب و خاک و مقابله با عوامل زیست‌محیطی ضروری است.

د/افزایش سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه: علی‌رغم تحریم‌ها، باید راهکارهایی برای جذب منابع مالی و فناوری‌های نوین در حوزه محیط زیست و مقابله با گرد و غبار ایجاد کرد؛ مانند توسعه همکاری‌های دانشگاهی و بخش خصوصی.

در خاتمه این نوشته می خواهم به این نتیجه‌برسیم که : بحران گرد و غبار در ایران یک مساله چندبعدی است که ریشه در تغییرات اقلیمی، سوءمدیریت منابع و محدودیت‌های اقتصادی دارد. راهکارهای مقابله‌ای موفق تنها با رویکردهای علمی، فناوری‌محور و مدیریت یکپارچه امکان‌پذیر است. به‌عنوان یک مشاور امین، توصیه می‌شود که پروژه‌های تحقیقاتی با رویکرد توسعه پایدار، افزایش ظرفیت‌های فناورانه و تقویت همکاری‌های بین‌بخشی در اولویت قرار گیرد تا ایران بتواند ضمن کاهش اثرات منفی گرد و غبار، از منابع طبیعی خود حفاظت کند و آینده‌ای پایدار را رقم بزند.

+روزنوشتهای مشاور تحقیق و توسعه